Para prezydencka złożyła wieniec przed pomnikiem Żydów zamordowanych w Markowej

Para prezydencka uczestniczyła w niedzielę w Markowej na Podkarpaciu we mszy beatyfikacyjnej rodziny Józefa i Wiktorii Ulmów oraz ich siedmiorga dzieci, którzy za ukrywanie Żydów zostali zamordowani przez Niemców 24 marca 1944 r..

Po uroczystości prezydent wraz z małżonką przybyli na oddalony o kilkadziesiąt kilometrów Cmentarz Wojenny Ofiar Hitleryzmu 1939–1945 usytuowany w lesie w Jagielle–Niechciałkach, gdzie spoczywają m.in. Żydzi zamordowani w Markowej w latach 1942–1944, w tym z rodzina Didnerów, Goldmanów i Grünfeldów, zabitych wraz z rodziną Ulmów przez funkcjonariuszy niemieckich formacji okupacyjnych. Przed macewą prezydent i jego małżonka złożyli biało-czerwony wieniec.

Podczas uroczystości naczelny rabin Polski Michael Schudrich odmówił modlitwę za zmarłych. Jak podkreślił, modlitwa ta jest w intencji nie tylko Żydów pochowanych na cmentarzu w Jagielle–Niechciałkach, ale wszystkich spoczywających w masowych grobach na terenie Polski.

Modlitwy odmówili także przedstawiciele Kościoła Katolickiego - prefekt watykańskiej Dykasterii Spraw Kanonizacyjnych kard. Marcello Semeraro oraz metropolita łódzki kard. Grzegorz Ryś. W uroczystości uczestniczyli m.in. ministrowie z Kancelarii Prezydenta, przedstawiciele IPN, władz regionalnych i lokalnych, mieszkańcy okolicznych miejscowości przedstawiciele społeczności żydowskiej. Macewę umieszczoną na grobie zamordowanych Żydów przygotował Instytut Pamięci Narodowej.

Józef i Wiktoria Ulmowie mieszkali we wsi Markowa w przedwojennym województwie lwowskim, obecnie podkarpackim. Wiosną 1944 r. Ulmowie zostali zadenuncjowani, prawdopodobnie przez granatowego policjanta, że ukrywają Żydów.

Niemieccy żandarmi z posterunku w Łańcucie 24 marca 1944 r. dokonali masakry w domu Ulmów. Najpierw zginęli Żydzi - Golda Goldman, Genia Goldman oraz jej małe dziecko, a także trzej bracia Szallowie, ich 70-letni ojciec oraz kolejny mężczyzna z rodziny Szallów. Na oczach dzieci rozstrzelano Józefa Ulmę i jego żonę Wiktorię, która byłą w siódmym miesiącu ciąży. Potem zabito dzieci - ośmioletnią Stanisławę, sześcioletnią Barbarę, pięcioletniego Władysława, czteroletniego Franciszka, trzyletniego Antoniego i półtoraroczną Marię. W masakrze zginęło 16 osób.

Po okupacji niemieckiej mieszkańcy Markowej 11 stycznia 1945 r. przenieśli ciała Ulmów na miejscowy cmentarz parafialny. Spoczywały one na nim do czasu ekshumacji, którą na wniosek Archidiecezji Przemyskiej przeprowadził Instytut Pamięci Narodowej w dniach 30 marca – 1 kwietnia 2023 r.

Szczątki rodzin Goldmanów, Didnerów i Grünfeldów, którzy ukrywali się u Ulmów, zostały przeniesione w 1947 r. na cmentarz wojenny w Jagielle-Niechciałkach.

W 1995 r. Wiktoria i Józef Ulmowie zostali uhonorowani pośmiertnie tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W 2016 r. otwarto w Markowej Muzeum Polaków Ratujących Żydów im. Rodziny Ulmów.

Na Cmentarzu Wojennym Ofiar Hitleryzmu 1939–1945 usytuowanym w lesie w Jagielle–Niechciałkach, w 279 mogiłach zbiorowych i 10 indywidualnych spoczywa 5672 ofiar, w tym 131 osób zidentyfikowanych. Pochowano tam głównie jeńców sowieckich zamordowanych o obozie funkcjonującym podczas wojny w miejscowości Wólka Pełkińska oraz 471 Polaków, Żydów, Cyganów i Ukraińców zamordowanych podczas okupacji. Wszystkie mogiły mają formę betonowych obramowań wypełnionych ziemią. Na niektórych ustawione są metalowe tabliczki z liczbą oraz narodowością pochowanych tutaj osób. Jednak większość mogił posiada jedynie niewielki betonowy cokolik, na którym umieszczona jest tabliczka z wyrytym symbolem OT – "ofiary terroru".(PAP)

Autor: Rafał Grzyb

rgr/ mir/